बरियारपट्टी । कहिल्यै हरियालीको पहिचान रहेको मधेस आजकाल बिस्तारै मरुभूमिको रुप लिँदैछ। हराभरा खेतबारी, पानीले सिँचित बाली, र घना बनजंगलले सुशोभित मधेसको त्यो पहिचान अब संकटमा परेको छ। जलवायु परिवर्तन, सरकारी बेवास्ता, बन जंगल फडानी, र बर्सेनि घट्दै गएको वर्षाले मधेसको मुहार दिनप्रतिदिन ओइलाउँदै लगेको छ।
तराई क्षेत्र, जसलाई नेपालको खाद्य भण्डार पनि भनिन्छ, आज जल संकटको चरम मारमा छ। कहिल्यै धान बालीले हराभरा हुने खेतबारी अहिले चिरा परेको माटोले ढाकिएको छ। पानीको अभावमा किसानहरूले लगाएको धान बाली सुक्दै जानु, हरियाली सट्टा पहेंलो सुकेको दृश्य देखिनु, यो सबैले मधेस मरुभूमि तर्फ उन्मुख हुँदै गएको स्पष्ट संकेत दिन्छ।
सरकारको ध्यान विगतदेखि नै मधेसतर्फ गम्भीर देखिँदैन। जल स्रोत व्यवस्थापन, सिंचाइ प्रणालीको सुधार, वा हरियाली प्रवर्द्धनतर्फ कुनै ठोस योजना नआउनुले स्थिति अझै बिग्रिएको छ। बनजंगलहरूको अन्धाधुन्ध फडानी भइरहँदा न त त्यसप्रति कसैको चासो छ, न त संरक्षणमा लगानी। यसरी बन फडानी हुँदा भूमिगत पानीको मात्रा घटेको छ, वर्षा चक्र अव्यवस्थित भएको छ, र समग्र वातावरणीय सन्तुलनमा क्षति पुगेको छ।
सबैभन्दा मारमा परेका छन् किसानहरू। सिँचाइको अभाव, अनियमित वर्षा, र बढ्दो तापक्रमका कारण खेती गर्न मुस्किल हुँदै गएको छ। खेतमा धान उम्रनुको साटो, सुक्खा र खरानी बनेर बाँकी रहनु मधेसको कृषिमा संकट गहिरिंदो छ भन्ने संकेत हो। अनि यस्तो अवस्थामा पनि सरकारको मौनता र उदासिनता चिन्ताजनक छ।
त्यसैगरी, बोटबिरुवा रोप्ने, हरियाली प्रवर्द्धन गर्ने जस्ता अभियानहरूमा न सरकारको ध्यान छ, न स्थानीय निकायहरूको अग्रसरता। हरियाली जोगाउने नाममा औपचारिक कार्यक्रम त हुने गर्छन्, तर व्यवहारमा तिनको प्रभाव न्यून नै देखिन्छ।
आजको मधेस केवल धानको भकारी नभई, पानीको कमी, हरियालीको ह्रास, र सरकारी उपेक्षाको उदाहरण बन्दै गएको छ। यदि यतिखेरै ध्यान दिइएन भने, मधेस साँच्चिकै मरुभूमिमा परिणत हुनेछ, जहाँ हरियालीको सट्टा खरानी, धुलो र निराशा मात्र बाँकी रहनेछ।
“मरुभूमि बन्दै मधेस” कुनै कल्पना होइन, यो वास्तविकता हो। अहिले नै सचेत भई हरियाली संरक्षण, पानीको स्रोत व्यवस्थापन, वन जोगाउने काम, र कृषिमा सरकार तथा समाजको संयुक्त लगानी भएन भने भविष्यमा मधेसको पहिचान नै हराउन सक्छ। मधेसको हरियाली जोगाउन अबको कदर, चेतना र कार्य नै अन्तिम विकल्प हो।
